मुकनायकासारखे जनविद्रोही न्यूज कार्य करणार -डॉ.कुमार लोंढे

🎯 *मुकनायकासारखे जनविद्रोही न्यूज कार्य करणार*
              —— *डॉ.कुमार लोंढे*

प्रतिनिधी – आण्णा भोसले

🎯 आजचा दिवस म्हणजे पत्रकारितेचा नवा आयाम आहे डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांनी जो उद्देश ठेवून मूकनायक चालू केला होता त्या उद्देशासाठी पत्रकारिता झिजत नाही परंतु मुकनायकच्या धर्तीवर जनविद्रोही न्यूज काम करणार असल्याचे प्रतिपादन मुख्य संपादक डॉ.कुमार लोंढे यांनी केले.

🖋️ *“घाबरायचं नाही लढाईच व्यवस्थेला गाडायचं* “🖋️

हे ब्रीद वाक्य घेऊन

🎯 *मुकीयाचा विद्रोह म्हणजे जनविद्रोह होय*.

💫असे ही त्यांनी नमूद केले. मूकनायक च्या वर्धापन दिनी
आपला मनोदय व्यक्त केला.

📰 *मूकनायक : हि माहिती आवर्जून वाचा…*

काय करून आता धारूनिया भीड |
निःशंक हे तोड वाजविले ||१||
नव्हे जगी कोण मुकीयाचा जाण |
सार्थक लाजोनी नव्हे हित ||२||
          —- संत तुकाराम

💫 ‘मूकनायक’ या नावाचे पाक्षिक डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी ३१ जानेवारी १९२० रोजी पासून प्रकाशित करण्यास सुरुवात केली.

📌 *मूकनायकचा व्यवस्थापनीय कार्यभार या लोकांवर होता*

◆ मूकनायक या पाक्षिकाच्या संपादकपदावर पांडुरंग नंदराम भटकर नावाचे महार जातीचे शिक्षित तरुण होते.

◆ मूकनायकाच्या व्यवस्थापकपदी ज्ञानदेव ध्रुवनाथ घोलप यांची नेमणूक केली होती.

💁‍♂️ *मूकनायक पाक्षिकाची उद्दिष्टे*

💡 दलित, गरीब व शोषित लोकांच्या व्यथा त्यांचा आवाज सरकारपर्यंत आणि इतर जनतेपर्यंत पोहचवणे

💡 समाजाच्या उन्नतीसाठी तत्कालिन ब्रिटिश सरकारला काही उपाययोजना सुचवणे

💡 अस्पृश्यांनी राजकिय सत्ता व शैक्षणिक ज्ञान मिळवण्यासाठी समाजामध्ये जागृती निर्माण करणे

💡 बहिष्कृत अस्पृश्य समाजावर होत असलेल्या अन्यायाला वाचा फोडणे

🗞️ *मूकनायक पाक्षिकाबद्दल काही गोष्टी*

🔖 मूकनायकासाठी छत्रपती राजर्षी शाहू महाराजांनी २,५०० रुपयांची आर्थिक मदत दिली होती.

🔖 बाबासाहेब सिडनेहॅम कॉलेजमध्ये प्रोफेसर म्हणून काम करीत असल्याने त्यांना उघडपणे मूकनायक च्या संपादकपदावर काम करणे शक्य नव्हते.

🔖 मूकनायक’च्या पहिल्या 12 अंकांचे संपादन त्यांनी स्वतः केले आणि नंतर ही जबाबदारी पांडुरंग भाटकर यांच्यावर सोपवली, त्यांच्यानंतर ज्ञानेश्वर धृवनाथ घोलप यांनी संपादकीय कामाची जबाबदारी पार पाडली.

🔖 ३१ जानेवारी १९२० रोजी प्रकाशित झालेल्या पहिल्या अंकातील ‘मनोगत’ नावाचा अग्रलेख डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी स्वतः लिहिला होता.

🔖 मूकनायकाचे ध्येय धोरण स्पष्ट करण्यासाठी त्यावर बिरुदावली म्हणून संत तुकारामांच्या ओव्या छापल्या जात असे.

🔖 महाराष्ट्रातील दलित जनता जास्त शिकलेली नसल्याने हे पाक्षिक मराठी भाषेमध्ये प्रकाशित केला जात होता.

🔖 ५ जुलै १९२० रोजी आंबेडकर पुढील शिक्षणासाठी लंडनला रवाना झाले. त्यानंतर ३१ जुलै १९२० पासून मूकनायकाचे संपादक पद ज्ञानेश्वर ध्रुवनाथ घोलप यांच्याकडे आले.

🔖 मूकनायक मध्ये विविध विचार, वर्तमानसार, निवडक पत्रातील उतारे, क्षेम, समाचार, कुशल प्रश्न, शेला पागोटे ही सदरे होती.

🔖 सध्या मूकनायकाचे १९ अंक उपलब्ध आहेत. ज्यात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी वैचारिक लिखाण केले होते व त्याकाळी ते पाक्षिक अफाट लोकप्रिय झाले होते.

🔖 लंडनमधील द टाइम्स, ऑस्ट्रेलियातील डेली मर्क्युरी, न्यूयॉर्क टाइम्स, न्यूयॉर्क ॲमस्टरडॅम न्यूज, बाल्टिमोर आफ्रो अमेरिकन, द नॉरफोक जर्नल, यांसारख्या विख्यात आंतरराष्ट्रीय वर्तमानपत्रांसारखेच मूकनायकच्या वार्तांकनाकडेदेखील लोकांचे लक्ष होते.

🔖 टिळकांच्या केसरीमध्ये मूकनायकची जाहिरात छापून यावी अशी बाबासाहेबांची इच्छा होती त्यासाठी पैसेही देऊ केले. परंतु केसरीने ‘आमच्या पेपरमध्ये जागा नाही’ असे अहंकारी उत्तर दिले.

🔖 टिळकांच्या निधनाची बातमी मूकनायकने अवघ्या दीड ओळीची दिली. तेव्हा सनातनी पत्रकार भडकले. त्यावर बाबासाहेब म्हणाले, “आम्हा बहुजनांच्या जीवनात टिळकांचे जेवढे स्थान होते तेवढी बातमी दिली. टिळकांनी तर फुल्यांच्या निधनाची एवढीही बातमी दिली नव्हती.”

🔖 उच्चशिक्षणासाठी बाबासाहेब परदेशात गेल्याने परिणामी, त्यांची देशातील अनुपस्थिती, जाहिरातींचा अभाव आणि वर्गणीच्या रूपातही फारसा आधार न मिळणे, या कारणांमुळे 1923 साली हे नियतकालिक बंद पडले.

🥰 त्या काळी सनातन्यांचा प्रखर विरोध झेलून सुद्धा मूकनायकची गाथा सातासमुद्रापार ऐकू गेली. व आज मोठमोठी वृत्तपत्रे मूकनायकचा शताब्दी महोत्सव, प्रकाशित दिवस मोठ्या उत्साहात साजरा करतात यातून बाबासाहेबांच्या कार्याची उंची किती असेल याचा विचारही न केलेला बरा.
(साभार:jay bhim today)