न्याय्य आणि समाजाला चालना देण्यासाठी, व्यक्तींचा सन्मान आणि कल्याण सुनिश्चित करण्यासाठी आणि राष्ट्रांमध्ये शांतता आणि सहकार्य वाढवण्यासाठी मानवी हक्कांचा आदर आणि प्रचार करणे आवश्यक आहे.आज सेंट्रल ह्युमन राईट संघटन दिल्ली यांचेवतिने नमूद होत आहे व ही लोकचळवळ भक्कम करून भारतभर जागृती होणे महत्वाचे आहे
👉 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणतात : भारतीय संविधानातील मूलभूत हक्‍कांचे स्वरूप दुहेरी आहे. ते म्हणजे मूलभूत हक्‍कांवर नागरिकांना दावा करता यावा आणि कोणत्याही प्रकारच्या सत्तेवर मूलभूत हक्‍कांचे बंधन असावे म्हणून त्यांना संविधानात स्थान देण्यात आले आहे.
👉 मानव अधिकार जाहीरनामा-10 डिसेंबर 1948 या दिवशी संयुक्‍त राष्ट्र संघटनेने मानवी हक्कांचा वैश्‍विक जाहीरनामा स्वीकारला. त्याचा मसुदा रेने कसिन यांनी बनवला. म्हणून आजचा दिवस ‘मानवी हक्क दिन’ म्हणून साजरा केला जातो.
👉 संविधान सरनामा-भारतीय संविधानाचा सरनामा हा मानवी हक्‍कांचे उगमस्थान आहे तसेच संविधानातील भाग तीन मधील अनुच्छेद 12 ते 35 हे व्यक्‍तींच्या मूलभूत हक्‍कांशी संबंधित आहे.
👉 जन्मतः प्राप्त झालेले मूलभूत अधिकार*मानवाधिकार म्हणजे सर्व मनुष्याला जन्मतःच प्राप्त झालेले असे मूलभूत अधिकार. जे त्याच्या राष्ट्रीयत्व, निवास, लिंग, जात, वर्ण, धर्म, भाषा किंवा इतर कोणत्याही स्थितीवर अवलंबून नसते. यामध्ये कुठल्याही प्रकराचा भेदभाव नसतो.
👉 आंतरराष्ट्रीय करार संरक्षण-मानवी हक्क हे मूलभूत हक्क आणि स्वातंत्र्य आहेत ज्यांचा प्रत्येक व्यक्तीला हक्क आहे, त्यांची राष्ट्रीयता, वंश, लिंग, धर्म किंवा इतर कोणत्याही स्थितीची पर्वा न करता. ते सर्व मानवांसाठी जन्मजात मानले जातात आणि ते राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय कायदे आणि करारांद्वारे संरक्षित आहेत.
👉 मानवी हक्क नागरी,राजकीय,आर्थिक व सामाजिक हक्क-मानवी हक्कांमध्ये नागरी आणि राजकीय दोन्ही अधिकार तसेच आर्थिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक अधिकारांचा समावेश होतो. काही सामान्यतः मान्यताप्राप्त मानवी हक्कांमध्ये हे समाविष्ट आहे.
👉 मानवी हक्क व अधिकार-
1. जगण्याचा अधिकार:- प्रत्येक व्यक्तीला जगण्याचा आणि व्यक्तीच्या सुरक्षिततेचा अधिकार आहे.
2. स्वातंत्र्य आणि स्वातंत्र्याचा अधिकार:-व्यक्तींना चळवळीचे स्वातंत्र्य, गुलामगिरीपासून मुक्त होण्याचा, सक्तीने मजुरी किंवा मनमानी अटक किंवा अटकेपासून मुक्त होण्याचा अधिकार आहे.
3. समानतेचा अधिकार:-प्रत्येकाला वंश, रंग, लिंग, धर्म, भाषा, राष्ट्रीयत्व किंवा इतर घटकांवर आधारित भेदभाव न करता कायद्यानुसार समान वागणूक आणि संरक्षण मिळण्याचा हक्क आहे.
4. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य: व्यक्तींना त्यांचे मत, विश्वास किंवा विचार मुक्तपणे आणि सेन्सॉरशिपशिवाय व्यक्त करण्याचा अधिकार आहे.
5. गोपनीयतेचा अधिकार:-प्रत्येक व्यक्तीला गोपनीयतेचा, त्यांना घुसखोरी किंवा बेकायदेशीर पाळत ठेवण्यापासून संरक्षण करण्याचा अधिकार आहे.
6. शिक्षणाचा अधिकार:-सर्व व्यक्तींना भेदभाव न करता शिक्षणात प्रवेश करण्याचा अधिकार आहे.
७. स्वातंत्र्य:-यातना आणि क्रूर, अमानुष किंवा अपमानास्पद वागणूक किंवा शिक्षा: कोणावरही अत्याचार किंवा क्रूर वागणूक होऊ नये.
8. आरोग्याचा अधिकार:-प्रत्येकाला शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याच्या सर्वोच्च प्राप्य दर्जाचा अधिकार आहे.ही उदाहरणे इतर अनेक मान्यताप्राप्त मानवी हक्कांपैकी काही आहेत.
1948 मध्ये युनायटेड नेशन्स जनरल असेंब्लीने स्वीकारलेली मानवी हक्कांची सार्वत्रिक घोषणा, हे मूलभूत दस्तऐवजांपैकी एक आहे जे या अधिकारांची रूपरेषा देते आणि जागतिक स्तरावर मानवी हक्क संरक्षणाचा आधार बनते.हे अधिकार महत्त्वाचे आहेत त्यामुळे प्रत्येक नागरिकाला त्यांचे हक्क आणि दैनंदिन जीवनात किती उपयुक्त आहेत त्याचा वापर करू या…
(लेखक सेंट्रल ह्युमन राईट संघटन दिल्ली या संस्थेचे अध्यक्ष आहेत) *Website:* www.chrights.com *Email*:centralhuman330@gmail.com*Mo*.7020400150 (आपले कोणतेही हक्क,अधिकार डावलेले जात असतील व पोलीस अत्याचार संदर्भात आपण संपर्क करू शकता)
